واژه Ajax با تلفظ <ايجكس> يا <ايژاكس> سرنام عبارت Asynchronous JavaScript and XML و به معني <تركيب نامتقارن جاوا اسكريپت و>XML است. ماهيت صفحات وب و پروتكل HTTP به گونهاي است كه به طور معمول وقتي درحال وبگردي هستيم، به ازاي هر كنش و واكنش ميان ما و سايتي كه در حال كار با آن هستيم، كل يك صفحه وب از نو بارگذاري و تازهسازي (refresh) ميشود.
ايجكس فناوري جديدي است كه تغيير محسوسي را در اين سناريو به وجود ميآورد؛ به اين ترتيب كه به جاي بارگذاري مجدد كل صفحه، فقط قسمتي تغيير ميكند كه قرار است اطلاعات جديد را به نمايش درآورد و كليه عمليات ارسال اطلاعات و دريافت نتايج در پشت صحنه انجام ميشود. در نتيجه هيچگاه صفحه سفيد و خالي وب در فواصل كنش و واكنشهاي هنگام كار با مرورگر ديده نميشود و احساسي مشابه تجربه كار با يك نرمافزار دسكتاپ به كاربر دست ميدهد.
جادوي ايجاكس چيزي نيست جز يك فكر بكر و آن هم تركيب كردن جاوا اسكريپت و XML در قالب يك موجود نرم افزاري جديد.
اصطلاح Ajax را اولين بار كارشناسي از شركت Adaptive Path به نام جسي جيمزگرت در مقالهاي با عنوان <ايجكس؛ رهيافت جديدي در برنامه هاي تحت وب> مطرح كرد و خيلي سريع مورد استقبال گسترده برنامه نويسان وب در سراسر جهان قرارگرفت. اعتقاد عمومي اين است كه تاريخچه به كارگيري تكنيك مذكور به پيدايش نرم افزار Outlook WebAccess و استفاده از فرمان XMLHttpRequest كه مايكروسافت ابداع كرده و در نرم افزار اينترنت اكسپلور به كار رفته است، برميگردد. اما امروزه اغلب مرورگرهاي مهم و شناخته شده (از جمله فايرفاكس) از آن پشتيباني ميكنند و ديگر يك فناوري محدود به اينترنت اكسپلورر نيست.
فناوري ايجكس جديد است و شگفت انگيز به نظر ميرسد. ولي در حقيقت كل اين شعبده بر اساس فناوري هايي بنا شده است كه هم اكنون موجودند: جاوا اسكريپت و XML. هر دوي اين فناوريها تا حد زيادي باز هستند و منحصر به شركت خاصي نيستند. به همين دليل اين روزها تمام محافل دنياي برنامه نويسي مملو از مقالات و تحليلهايي درباره Ajax است. به عنوان نمونه ميتوانيد صفحه نخست سايت موسوم به <سامانه گستر آکو> را بازكنيد.
بيشتر اين صفحه (در زمان نگارش اين يادداشت) به مقالات و مطالب متنوعي درباره Ajax اختصاص يافته است. مجلات برنامه نويسي نيز مقالات متعددي در اين زمينه منتشر كرده اند و سايتهاي معروفي مانند
O Reilly و xml.com نيز در اين باره مطلب دارند.
بنابراين ظرفيت بالايي براي تبديل ايجكس به يك استاندارد جهاني وجود دارد. از اين رو قرار است در تاريخ سيزدهم مارس سمينار مهمي در زمينه Ajax برگزار شود. اگر همين الان به سايت ajaxseminar.com مراجعه كنيد، متوجه ميشويد كه علاوه بر طراح اين تكنيك، چندين برنامه نويس شاخص از شركتهاي بزرگي همچون ياهو در آن شركت خواهند داشت.
اين فناوري از يك جنبه ديگر نيز اهميت دارد. به دليل عدم نياز به بارگذاري مجدد كل يك صفحه وب، مقدار داده هايي كه لازم است براي تكميل يك Interaction ميان كاربر و سايت مبادله شود، به شدت كاهش مييابد و اين به معني افزايش محسوس سرعت نرم افزارهاي تحت وب، سهولت به كارگيري اينترفيسهاي مبتني بر ايجكس و كاربرپسندترشدن آنها ميشود. به همين دليل اين روزها اكثر پورتالهاي بزرگ (مانند ياهو) مشغول طراحي اينترفيسهاي مبتني بر Ajax هستند.
با اين همه مزاياي ايجكس به همين موارد ختم نميشود. تصور كنيد وقتي در طول شبانه روز ميلياردها بار فرآيند بارگذاري مجدد صفحات وب تعاملي در شبكه اينترنت تكرار ميشود، استفاده از ايجكس چگونه موجب آزاد شدن پهناي باند اينترنت و در نتيجه ميلياردها دلار صرفه جويي اقتصادي در اين زمينه ميشود و اين به نوبه خود انقلابي در عرصه وب و فضاي سايبر به شمار ميرود. اين تحول در شرايطي اتفاق ميافتد كه همزمان فناوريهاي اينترنت پرسرعت همچون ADSL به شدت در حال رشد هستند.
حال تصور كنيد اگر فناوري ايجكس در مقياس گستردهاي مورد استفاده نرم افزارهاي تحت وب قرارگيرد. آنگاه افزايش سرعت كار با اينترنت چند برابر خواهد شد. چنين تحولي ميتواند اينترنت را به كامپيوتر دوم كاربران تبديل كند. به گونه اي كه براي آنها اجراي يك نرم افزار از روي وب تفاوت محسوسي با اجراي آن از روي كامپيوتر دسكتاپ نداشته باشد. در اين صورت ممكن است واقعا بخش مهمي از توان پردازشي نرم افزارها، چه از نوع دسكتاپ و چه از نوع تحت وب به سيستم هاي موسوم به Web Service واگذار شود. از اين رو كساني كه مبتكر و مشوق ايده وب سرويس بوده اند، اين روزها انگيزه تازهاي براي سرعت بخشيدن به اين فناوري پيدا كردهاند و تلاش ميكنند دو فناوري ايجكس و وب سرويس را به يكديگر پيوند دهند و راهكارهاي تازه اي بيافرينند.
دنياي برنامه نويسي وب هنوز درگير هيجانات مربوط به آشنايي با اين پديده است و در حال بررسي مشكلات تكنيكي و هضم و جذب آن در بافت برنامههاي تحت وب ميباشد. به همين دليل ميزان استفاده عملي از آن چندان گسترده نيست. اما چون كارايي ايجكس ديگر براي همه ثابت شده است، حركتهاي بزرگي در سراسر اينترنت به سمت استفاده از اين فناوري در جريان است. از جمله اينترفيس نسخه دوم Yahoo Mail كه به نسخه بتا معروف است و فعلا در دسترس كاربران سرويس غير رايگان ياهو قراردارد، از همين فناوري استفاده ميكند كه به زودي اينترفيس جديد در دسترس عموم قرار ميگيرد. سرويس Gmail و Google Mapنيز از اين فناوري استفاده ميكنند.
